İnsanoğlunun elinin değdiği her yer kirleniyor galiba… Atmosferi kirlettik, okyanusları, toprağı, nehirleri, ormanları… Hatta uzayı bile çöplük haline getirdik. Savaşlar baştan beri kirliydi… Siyaset, adalet, medya… En önemlisi de galiba insan ruhunun kirlenmesi… Bir de bilginin…
İnternetin yaşamamızın ortasına kurulup oturmasından sonra, bilgi kirliliği sorunu hızla büyüdü. Bugün ulaştığımız noktada, doğru bilgiye ulaşmak, samanlıkta iğne bulmak kadar zor.
Medya, gerçeği istediği gibi biçimlendirip, gümüş bir tepsi içinde bilgi diye insanların önüne koyuyor. Bu yetmezmiş gibi, bir de sosyal medya kirliliği çıktı başımıza. Sosyal medyanın durumu çok vahim, bir deli bir kuyuya taş atıyor, kırk akıllı çıkaramıyor.
Ve yeni bir sözcük, ‘trol’ kavramı girdi sözlüğümüze… Türkçe karşılığı ‘muzip cüce’ ya da ‘balık yemi’ olan İngilizce ‘troll’ sözcüğünden geliyor. Biz bu sözcüğü alıp ‘trollemek’, ‘trolleşmek’, ‘trollük yapmak’ gibi bir sürü fiil üretip sözlüğümüze ekledik bile. Kimdir trol? Sosyal medyada ortamı provoke ederek sorun çıkarmaya çalışan, saldırgan bir dille insanları hedef alan kişi. Bunlar, birçok kaynak tarafından, İnternet’te bilgi kirliliği yaratmak amacıyla kullanılırlar. Tabi dolgun bir kazanç karşılığında…
* * * * *
Peki gerçeğe, doğru bilgiye nasıl ulaşacağız? Ayıklayacağız. Bunun için öncelikle sorgulamayı bilmek gerek. Okuduk, izledik ya da duyduk; durup bir düşüneceğiz. Olmadı, araştıracağız. İlber Ortaylı hocamız, “çapraz okuma yapın” der hep; yani tek kaynaktan bilgi sahibi olmaya çalışmayın. Birkaç kaynaktan bilgiyi teyit etmeye çalışacağız. Bu işi bizim yerimize yapan insanlar var, onlara başvuracağız. Örneğin teyit.org adlı site. Ne diyorlar kendilerini anlatırken; “yaygın bilinen yanlışlardan, sosyal medyanın gündemine oturan şüpheli bilgilere, medyanın gündeme getirdiği iddialardan, şehir efsanelerine birçok alanda doğrulama yaparak internet kullanıcılarının doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak için çalışıyoruz.” Bunu da öyle bir ciddiyetle yapıyorlar ki, takdir etmemek mümkün değil.
Yılların gazetecisi Mirgün Cabbas da, ‘Boşlukları Doldur’ adıyla bir youtube kanalı açtı. Var olan ve hızla yayılan bilgileri araştırıyor, soruyor, soruşturuyor, gerçeği bulup çıkarıyor ve izleyenlere aktarıyor. Ne de iyi yapıyor! Evet bilgi çağında yaşıyoruz, bilgiye ulaşmak önemli; ama bilginin doğruluğu, ondan daha önemli.
* * * * *
Eleştirel okumayı öğrenmeli, yeni bir medya okuryazarlığı yaratmalıyız. Ve bunu hızla yapmalıyız. O zamana kadar da, elimize geçen bir bilgiyi paylaşmadan önce iyi düşünüp bilgi kirliliğine bir kürek çamurla biz de katkıda bulunmamalıyız. Temizlemek gerçekten zor oluyor.